زندگی در سایه نهج البلاغه: اولویت تقدیر خداوند بر تدبیر انسان

حکمت 16

 

وَ قَالَ (علیه السلام): تَذِلُّ الْأُمُورُ لِلْمَقَادِیرِ، حَتَّى یَکُونَ الْحَتْفُ فِی التَّدْبِیرِ.

ترجمه :

و امیر مومنان علی علیه السلام فرمودند (ع): کارها دستخوش تقدیرند، آنسان، که گاه تدبیر سبب مرگ شود.

 

امام(علیه السلام) در اینجا به نکته مهمى اشاره مى فرماید و آن این که چنان نیست که همیشه انسان هاى مدیر و مدبر پیروز گردند; گاه تقدیرات همه تدبیرات آنها را برهم مى زند.

هدف از بیان این نکته آن است که گرچه انسان باید در همه امور هوشیارانه و مدبرانه عمل کند، اما چنین نیست که از لطف خدا بى نیاز باشد. خداوند براى بیدار ساختن انسان و شکستن غرور و غفلت او گهگاه امورى مقدر مى کند که بر خلاف تمام تدبیرها و پیش بینى ها و مقدمه چینى هاى انسان است تا به او بفهماند در پشت این دستگاه، دست نیرومندى است که هیچ کس بى نیاز از لطف و محبت او نیست.
در طول تاریخ گذشته و در زندگى خود بسیارى از این صحنه ها را دیده ایم که گاه افراد بسیار هوشیار و قوى و صاحب تدبیر ضربه هایى از تدبیر و هوشیارى خود خورده اند و دست تقدیر مسیرى جز آنچه آنها مى خواستند برایشان فراهم ساخته است.
تنها مطلبى که در اینجا تذکر آن لازم است این است که هرگز مفهوم این سخن آن نیست که انسان دست از تدبیر و دقت و بررسى لازم در کارها بردارد و همه چیز را به گمان خود به دست تقدیر بسپارد بلکه در همه حال ، هم باید، آیه 39 سوره نجم را بخاطر داشته باشیم که پروردگار  می فرمایند: 

وَأَنْ لَیْسَ لِلاِْنْسانِ إِلاّ ما سَعى

بهره انسان تنها با سعى و تلاش او ارتباط دارد.

و هم باید از اراده و تقدیرات الهی غاقل نشد و به یاد داشته باشیم که  همه چیز به دست اوست.
 

 

زندگی در سایه نهج البلاغه : مهلت الهی؟

حکمت 25

 

قرآن کریم

قرآن مجید بارها به عذاب استدراجى اشاره  و در سوره انعام  آیه 44 درباره گروهى از امت هاى پیشین مى  فرماید:

ما آنها را گرفتار رنج و ناراحتى ساختیم شاید بیدار شوند و تسلیم گردند...

"فَلَمّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَىْء حَتّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ"

هنگامى که آنچه را به آنها تذکر داده شده بود به فراموشى سپردند درهاى همه چیز (از نعمت ها) را به روى آنها گشودیم تا (کاملاً) خوشحال شدند (و به آن دل بستند) ناگهان آنها را گرفتیم (و سخت مجازات کردیم) و در این هنگام همگى مأیوس شدند"
در سوره اعراف آیه 182 و 183 نیز مى خوانیم:

"وَالَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ * وَأُمْلى لَهُمْ إِنَّ کَیْدى مَتینٌ"

و آنها که آیات ما را تکذیب کردند به تدریج از جایى که نمى دانند گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد * و به آنها مهلت مى دهیم (تا مجازاتشان دردناک تر باشد) زیرا تدبیر من قوى (و حساب شده) است.

نهج البلاغه 

وَ قَالَ (علیه السلام): یَا ابْنَ آدَمَ، إِذَا رَأَیْتَ رَبَّکَ سُبْحَانَهُ یُتَابِعُ عَلَیْکَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِیهِ، فَاحْذَرْهُ.

ترجمه :

و امیر مومنان علی علیه السلانم فرمود (ع):

اى پسر آدم، اگر دیدى که خداى سبحان، نعمتش را پى درپى به تو ارزانى مى دارد و تو نافرمانیش مى کنى، از کیفر او بترس.

پروردگارا خودت دلهای ما را آن زمان که از تو رو گردان شده و آلوده گناه می شود ، دوباره به سوی خودت بازگردان و حتی یک لحظه ، ما را به حال خودمان رها مکن.

 

 

 

زندگی در سایه نهج البلاغه : پیشگیری از سو ظن

حکمت 360:

وَ قَالَ (علیه السلام): لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءاً، وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مُحْتَمَلًا.

ضرورت پرهیز از بدگمانى (اخلاق اجتماعى):
ترجمه : و درود خدا بر او، فرمود، کلمه ای که از دیگری می شنوی تا موقعی که می توانی بخوبی تفسیر کنی به بدی تفسیرننما.

بسیاری از دشمنی ها و درگیری ها  و بعضا غیبت و ناراحتی به دلیل برداشت بد از صحبت های دیگران است اگر ما به این سخن امام توجه و آنرا را نصب العین خود گردانیم مطمنا از این مساله برای همیشه رها خواهیم شد و بسیاری از دشمنی ها به دوستی تبدیل خواهد شد.