زندگی در سایه نهج البللاغه : رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله

بخش دوم خطبه 2 نهج البلاغه

 و قال علیه السلام :..وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالدِّینِ الْمَشْهُورِ وَ الْعَلَمِ الْمَأْثُورِ وَ الْکِتَابِ الْمَسْطُورِ وَ النُّورِ السَّاطِعِ وَ الضِّیَاءِ اللَّامِعِ وَ الْأَمْرِ الصَّادِعِ، إِزَاحَةً لِلشُّبُهَاتِ وَ احْتِجَاجاً بِالْبَیِّنَاتِ وَ تَحْذِیراً بِالْآیَاتِ وَ تَخْوِیفاً بِالْمَثُلَاتِ.

ترجمه :

امام علی علیه السلام فرمودند :..و شهادت مى دهم که محمد (صلى اللّه علیه و آله) بنده او و پیامبر اوست که او را فرستاد با آیینى چون آفتاب تابنده، پرآوازه و دانشى برتر و کتابى نوشته شده و فروغى تابان و پرتوى درخشان و فرمانى قاطع تا حق از باطل بازشناساند، و زنگ شبهت از دلها بزداید. محمد (صلى اللّه علیه و آله) براى اثبات پیامبرى خویش حجتها آورد و مردمان را با آیات کتاب خود بیم داد و با ذکر عقوبتها و کیفرها که بر امتهاى پیشین رفته بود، بترسانید.

 

زندگی رسول اکرم (ص) سرشار از فضایل انسانی، صفات پسندیده و سیر و سلوک پایدار می‌باشد که عظمت و بزرگی اصالت از آن نمودار است. به همین دلیل، خدای متعال او را به این صفت توصیف فرمود:

وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ

و تو اخلاق عظیم و برجسته ‏اى دارى. (القلم/ 4).

از این‌ رو، خداوند می‌فرماید:

لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا

مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیکویى بود، براى آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد مى‏کنند. (الأحزاب/ 21).

رحلت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام بر بی بی دو عالم خانم فاطمه زهرا سلام الله علیه تسلیت باد.

 

 

 

نهج البلاغه و قرآن : شفاعت قرآن

خطبه 176(بخش سوم)

وقال علیه السلام : فضلُ القرآن
..... وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ وَ قَائِلٌ مُصَدَّقٌ، وَ أَنَّهُ مَنْ شَفَعَ لَهُ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ شُفِّعَ فِیهِ وَ مَنْ مَحَلَ بِهِ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ صُدِّقَ عَلَیْهِ، فَإِنَّهُ یُنَادِی مُنَادٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ: أَلَا إِنَّ کُلَّ حَارِثٍ مُبْتَلًى فِی حَرْثِهِ وَ عَاقِبَةِ عَمَلِهِ، غَیْرَ حَرَثَةِ الْقُرْآنِ، فَکُونُوا مِنْ حَرَثَتِهِ وَ أَتْبَاعِهِ؛ وَ اسْتَدِلُّوهُ عَلَى رَبِّکُمْ وَ اسْتَنْصِحُوهُ عَلَى أَنْفُسِکُمْ وَ اتَّهِمُوا عَلَیْهِ آرَاءَکُمْ وَ اسْتَغِشُّوا فِیهِ أَهْوَاءَکُمْ.

ترجمه :

امیر مومنان علی علیه السلام فرمودند:

....بدانید که قرآن شفیعى است که شفاعتش پذیرفته آید و گوینده اى است که سخنش به تصدیق مقرون باشد. هر که را که در روز قیامت قرآن، شفاعت کند، بپذیرندش و، هر که را در روز قیامت قرآن، تقبیحش کند، سخنش به زیان او گردد.
در روز محشر آواز دهنده اى آواز دهد که «هر عمل کننده اى در دنیا، در این جهان گرفتار عاقبت عمل خویش است، مگر عمل کنندگان به قرآن» پس از عمل کنندگان به قرآن باشید و از پیروان قرآن و قرآن را دلیل شناخت پروردگار خویش گیرید و اندرز دهنده خود شمارید و هر اندیشه که بر خلاف قرآن در دل دارید، صوابش مشمرید و هواهاى نفسانى خود را در برابر آن خیانتکار انگارید.

به یقین، شفاعت قرآن با زبان حال یا با زبان قال درباره کسانى است که عامل به آن باشند و شکایت قرآن درباره کسانى است که آن را پشت سر افکنند و نسبت به آن بى اطلاع باشند و  در نهایت ،خوشا بحال عاملین به قرآن ،که در روز قیامت گرفتار عمل خود نخواهند بود و چون تجاری هستند که ضرری نکرده و سود فراوان در این راه اندوختند.

زندگی در سایه نهج البلاغه: اولویت تقدیر خداوند بر تدبیر انسان

حکمت 16

 

وَ قَالَ (علیه السلام): تَذِلُّ الْأُمُورُ لِلْمَقَادِیرِ، حَتَّى یَکُونَ الْحَتْفُ فِی التَّدْبِیرِ.

ترجمه :

و امیر مومنان علی علیه السلام فرمودند (ع): کارها دستخوش تقدیرند، آنسان، که گاه تدبیر سبب مرگ شود.

 

امام(علیه السلام) در اینجا به نکته مهمى اشاره مى فرماید و آن این که چنان نیست که همیشه انسان هاى مدیر و مدبر پیروز گردند; گاه تقدیرات همه تدبیرات آنها را برهم مى زند.

هدف از بیان این نکته آن است که گرچه انسان باید در همه امور هوشیارانه و مدبرانه عمل کند، اما چنین نیست که از لطف خدا بى نیاز باشد. خداوند براى بیدار ساختن انسان و شکستن غرور و غفلت او گهگاه امورى مقدر مى کند که بر خلاف تمام تدبیرها و پیش بینى ها و مقدمه چینى هاى انسان است تا به او بفهماند در پشت این دستگاه، دست نیرومندى است که هیچ کس بى نیاز از لطف و محبت او نیست.
در طول تاریخ گذشته و در زندگى خود بسیارى از این صحنه ها را دیده ایم که گاه افراد بسیار هوشیار و قوى و صاحب تدبیر ضربه هایى از تدبیر و هوشیارى خود خورده اند و دست تقدیر مسیرى جز آنچه آنها مى خواستند برایشان فراهم ساخته است.
تنها مطلبى که در اینجا تذکر آن لازم است این است که هرگز مفهوم این سخن آن نیست که انسان دست از تدبیر و دقت و بررسى لازم در کارها بردارد و همه چیز را به گمان خود به دست تقدیر بسپارد بلکه در همه حال ، هم باید، آیه 39 سوره نجم را بخاطر داشته باشیم که پروردگار  می فرمایند: 

وَأَنْ لَیْسَ لِلاِْنْسانِ إِلاّ ما سَعى

بهره انسان تنها با سعى و تلاش او ارتباط دارد.

و هم باید از اراده و تقدیرات الهی غاقل نشد و به یاد داشته باشیم که  همه چیز به دست اوست.
 

 

زندگی در سایه نهج البلاغه: چهار نکته سرنوشت‌ ساز

حکمت 38

وَ قَالَ (علیه السلام) لِابْنِهِ الْحَسَنِ (علیه السلام):
یَا بُنَیَّ احْفَظْ عَنِّی أَرْبَعاً وَ أَرْبَعاً، لَا یَضُرُّکَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ: إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ، وَ أَکْبَرَ الْفَقْرِ الْحُمْقُ، وَ أَوْحَشَ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ، وَ أَکْرَمَ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلُقِ.
یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ، فَإِنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرُّکَ؛ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِیلِ، فَإِنَّهُ یَقْعُدُ عَنْکَ أَحْوَجَ مَا تَکُونُ إِلَیْهِ؛ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ، فَإِنَّهُ یَبِیعُکَ بِالتَّافِهِ؛ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْکَذَّابِ، فَإِنَّهُ کَالسَّرَابِ یُقَرِّبُ عَلَیْکَ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ عَلَیْکَ الْقَرِیبَ.

ترجمه:

امیر المومنین علی علیه السلام به فرزند خود امام حسن (ع) فرمود:

اى فرزند، از من چهار و چهار چیز را به خاطر بسپار که چون کارهایت را به آنها به انجام رسانى، هرگز زیانى به تو نرسد:

• برترین بى نیازیها عقل است
• و بزرگترین بینواییها حماقت است
• و ترسناکترین ترسها خودپسندى است
• و گرامیترین حسب و نسب، خلق نیکوست.

اى فرزند، بپرهیز از دوستى با احمق، زیرا احمق خواهد که به تو سود رساند، ولى زیان مى رساند و بپرهیز از دوستى با بخیل که او چیزى را که بسیار به آن نیازمند هستى از تو دریغ مى دارد و بپرهیز از دوستى با تبهکار که تو را به اندک چیزى مى فروشد. و بپرهیز از دوستى دروغگو، که او چون سراب است، دور را نزدیک نشان مى دهد و نزدیک را دور مى نمایاند.

 

صفات اخلاقی و رفتارهای بیان شده در این حکمت ، مخاطب خود را به سوى خدا و اعتقاد صحیح و فضایل اخلاقى و اعمال صالحه دعوت مى کند، امام ،عواقب شوم رذایل اخلاقى را به سادگی بیان کرده  و آدمی را از آن باز مى دارد و در امور مادى با حسن تدبیر و همکارى صحیح با دیگران و تشخیص دوست و دشمن و درک فرصت ها و استفاده صحیح از نیروى دیگران و عقل خود، سبب بهره مندی از فواید و برکات مادى نیز می شود. 

با گوش دل سپردن به این موعظه و عمل به آن آیا بهانه ای برای انجام نواهی نامبرده و یا ترک اوامر بیان شده، وجود دارد؟
 
 

زندگی در سایه نهج البلاغه : مهلت الهی؟

حکمت 25

 

قرآن کریم

قرآن مجید بارها به عذاب استدراجى اشاره  و در سوره انعام  آیه 44 درباره گروهى از امت هاى پیشین مى  فرماید:

ما آنها را گرفتار رنج و ناراحتى ساختیم شاید بیدار شوند و تسلیم گردند...

"فَلَمّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَىْء حَتّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ"

هنگامى که آنچه را به آنها تذکر داده شده بود به فراموشى سپردند درهاى همه چیز (از نعمت ها) را به روى آنها گشودیم تا (کاملاً) خوشحال شدند (و به آن دل بستند) ناگهان آنها را گرفتیم (و سخت مجازات کردیم) و در این هنگام همگى مأیوس شدند"
در سوره اعراف آیه 182 و 183 نیز مى خوانیم:

"وَالَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ * وَأُمْلى لَهُمْ إِنَّ کَیْدى مَتینٌ"

و آنها که آیات ما را تکذیب کردند به تدریج از جایى که نمى دانند گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد * و به آنها مهلت مى دهیم (تا مجازاتشان دردناک تر باشد) زیرا تدبیر من قوى (و حساب شده) است.

نهج البلاغه 

وَ قَالَ (علیه السلام): یَا ابْنَ آدَمَ، إِذَا رَأَیْتَ رَبَّکَ سُبْحَانَهُ یُتَابِعُ عَلَیْکَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِیهِ، فَاحْذَرْهُ.

ترجمه :

و امیر مومنان علی علیه السلانم فرمود (ع):

اى پسر آدم، اگر دیدى که خداى سبحان، نعمتش را پى درپى به تو ارزانى مى دارد و تو نافرمانیش مى کنى، از کیفر او بترس.

پروردگارا خودت دلهای ما را آن زمان که از تو رو گردان شده و آلوده گناه می شود ، دوباره به سوی خودت بازگردان و حتی یک لحظه ، ما را به حال خودمان رها مکن.

 

 

 

زندگی در سایه نهج البلاغه: اهمیت استغفار

حکمت 87

قرآن مجید :

پروردگار در سوره یوسف آیه 87 می فرمایند:

إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ

از رحمت خدا تنها کافران مأیوس مى شوند.

و در سوره نوح آیه  10، نیز مى خوانیم:

اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفّاراً

 

نهج البلاغه :

امیر مومنان علی علیه السلام می فرمایند:

وَ قَالَ (علیه السلام): عَجِبْتُ لِمَنْ یَقْنَطُ، وَ مَعَهُ الِاسْتِغْفَارُ.

و  امیر مومنان(ع) فرمودند: در شگفتم از کسى که از رحمت خداوند نومید مى شود و حال آنکه، توان آمرزش خواستنش هست.

 

همانطور که خداوند در قرآن فرموده اند و امیر المومنین نیز بر آن تاکید فرموده ، تا زمانی که می توانیم استغفار کنیم از رحمت خدا نباید ناامید شویم. آری ،با استغفار، ما از گناهان باز می گردیم و خداوند نیز از مجازات ما بازگشته و ما را می بخشاید. انشاء الله، پس بعد از ارتکاب ، گناه و قبل از ظهور بلا ، استغفار باید کرد و اگر نکردیم و دچار بلا شدیم ،  باز هم برای رفع بلا باید استغفار کرد.  بنابراین، اگر همه خواستار رفع بلای کرونا و دیگر بلایا هستیم نخستین و مهمترین گام استغفار است از گناهان خود و دیگران.

                                           

 

نهج البلاغه و قران : دشمنی مردم

دشمنی از روی جهل

پروردگار در سوره اعراف آیه 116 قرآن مجید می فرمایند:

قَالَ أَلْقُوا ۖ فَلَمَّا أَلْقَوْا سَحَرُوا أَعْیُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوهُمْ وَجَاءُوا بِسِحْرٍ عَظِیمٍ .

(Mussa) said "You cast first. And when they did cast .They bewitched the eyes of the beholders and by stricking terror Among them, thus produced a mighty magic scen.

(حضرت موسی علیه السلام به جادوگران) گفت:‏ شما بیفکنید و چون افکندند دیدگان مردم را افسون کردند و آنان را به ترس انداختند و سحرى بزرگ در میان آوردند. 

در این آیه ، با ترس مردم ، به دلیل جهل آشنا می شویم و این ترس به دلیل جهلِ نسبت به نحوه عمل، ساحران بود.

 

حکمت 172

و قال علیه السلام: الناس اعداء ما جهلوا

ترجمه :

امیر مومنان علی علیه السلام می فرمایند : مردم دشمن چیزی هستند که نمی دانند.

جهل نسبت به همه امور برای مردم ، سبب عدم شناخت صحیح و در نتیجه قضاوت اشتباه در آن مورد خواهد بود. در عصر فعلی ما بصورت عیان شاهد صحت این پیام حکمت آموز امیر المومنین هستیم در حال حاضر چنین جهلی با کنترل قدرتمندان و ثروتمندان بخصوص صیهونیستها بر رسانه ها، ایجاد و سبب جهل و ترس بیجای مردم شده است یکی از این موارد ، ترس از حجاب اسلامی زنان بخصوص در غرب به دلیل جهل نسبت به فلسفه حجاب د ر اسلام است.

شما هم حتما موارد بسیاری در این مورد مشاهده کرده اید. آیا با وجود شبکه های اجتماعی، در پیشگاه پروردگار ، غذر تقصیر برای برطرف کردن این جهل از سوی ما ، پذیرفته خواهد شد؟

 

زندگی در سایه نهج البلاغه : ثروت و رزق

حکمت 431

و قال علیه السلام : الرزق رزقان: طالب و مطلوب. فمن طلب الدنیا طلبه الموت ، حتی یخرجه عنها، ومن طلب الاخرۀ طلبته الدنیا حتی ستوفی رزقه منها.

ترجمه :

رزق دو نوع است : جوینده و جسته شده : کسیکه دنبال دنیا برود، مرگ دنبالش می رود تا او را از دنیا ببرد و کسیکه دنبال آخرت برود دنیا دنبالش می رود تا رزقش را برساند.

منظور امیر مومنان  از عبارت به دنبال  دنبال رفتن  و یا به دنبال آخرت رفتن، چیست؟ 

ایا ظلم و دروغ و فریب و نیرنگ و فتنه و زنا و کسب مال حرام و .... به دنبال دنیا رفتن نیست؟

آیا عدالت و صداقت و گذشت و احقاق حق و پوشاندن لباس و اطعام فقرا، کسب روزی حلال  .... به دنبال آخرت رفتن نیست؟

زندگی در سایه نهج البلاغه : اصلاح رابطه با مردم

پرورگار در قرآن مجید در سوره مریم آیه 96 مى فرمایند:

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً

verily, those who believe and do good Deeds Ar-Rahman will appoint love for THem

"مسلّماً کسانى که ایمان آورده وکارهاى شایسته انجام داده اند،خداوند رحمان محبّتى براى آنان در دل ها قرار مى دهد!"

حکمت 423 

و قال علیه السلام : ... و من احسن فیما بینه و بین الله احسن الله ما بینه و بین الناس

ترجمه :

امیر المومنین علی علیه السلام فرمودند:

.... هر کس که میان خود و خدایش را نیکو گرداند خداوند رابطه بین او و مردم را نیکو خواهد کرد.

 دستورالعمل روشن و عمیق برای برقراری رابطه خوب با مردم  در این آیه و کلام امیر مومنان به سادگی بیان شده است.

 برای داشتن رابطه ای نیکو و پسندیده با مردم کافیست با اطاعت از فرامین الهی و عمل کردن به این فرامین و تقوی و دوری جستن از گناهان رابطه نیکو با خداوند برقرار سازیم و البته تمامی این اعمال را باید برای پروردگار و نیت الهی انجام دهیم.

نهج البلاغه و قرآن : وفای به عهد

وفای به عهد در قرآن کریم

قرآن مجید یکی از ویژگی‌ها و خصوصیات افراد با ایمان را وفای به عهد می‌داند و می‌فرماید:

آیه 8 سوره مومنون :
وَ الَّذِینَ هُمْ لِاَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ.

مومنان انها هستند که امانت‌ها و عهد خود را مراعات می‌کنند.

 The  And the Believers are those who return the properties which have  een entrusted and they also feel dutiful about their covenants.

وفای به عهد در نهج البلاغه :

امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) به مالک اشتر فرمان داد که اگر به دشمن خود هم وعده‌ای داده‌ای باید به پیمان خود وفا کنی، آنجا که فرمود:

نامه 53 نهج البلاغه

..و ان عقدت بینک و بین عدوک عقدة او البسته منک ذمة فحط عهدک بالوفاء وارع ذمّتک بالامانة و اجعل نفسک جنة دون ما اعطیت، فانّه لیس من فرائض الله شیء الناس اشد علیه اجتماعا مع تفرق اهوائهم و تشتّت آرائهم من تعظیم الوفاء بالعهود و قد لزم ذلک المشرکون فیما بینهم دون المسلمین لما استوبلوا من عواقب الغدر فلا تعذرنّ بذمّتک و لا تخیسن بعهدک و لاتختلن عدوک فانه لا یجتری علی الله الا جاهل شقی، و قد جعل الله عهده و ذمّته امناً افضاه بین العباد برحمته و حریماً یسکنون الی منعته...؛ 

ترجمه :

..اگر بین خود و دشمنت پیمانی بستی و یا تعهد کردی که به او پناه دهی، جامه وفا را بر عهد خود بپوشان و تعهدات خود را محترم بشمار و جان خود را سپر تعهّدات خویش قرار ده! زیرا هیچ یک از فرایض الهی مانند وفای به عهد و پیمان نیست که مردم جهان با تمام اختلافاتی که دارند نسبت به آن این‌چنین اتفاق نظر داشته باشند و حتّی مشرکان زمان جاهلیت آن را مراعات می‌کردند، چرا که عواقب پیمان شکنی را آزموده بودند. بنابراین، هرگز پیمان‌شکنی مکن و در عهد خود خیانت روا مدار و دشمنت را فریب مده، زیرا غیر از شخص جاهل و شقی، کسی گستاخی بر خداوند را روا نمی‌دارد. خداوند عهد و پیمانی را که بنام او منعقد می‌شود با رحمت خود مایه آسایش بندگان و حریم امنی برایشان قرار داده تا به آن پناه برند....

 

قرآن کریم و امام هر دو  بر موضوع وفای به عهد تاکید نموده اند ولی چرا؟ زیرا از نظر همه انسانها، انسان های پیمان شکن ، پست و بی ارزش و انسانهای وفادار به عهد خود ، بزرگ منش و قابل اعتماد هستند. چه بسا با رعایت این امر از طرف مومنین ، بسیاری از انسانهایی که به بیراهه می روند بسوی اسلام بازگردند.